کامپوزیت ونیر چیست؟ و انواع كامپوزيت ونير کدامند؟
بسیاری از شرایط بالینی از قبیل تغییر رنگ دندان‌ها، شکستگی‌های گسترده، دندان‌های نامرتب یا پوسیدگی دندان‌ها ممکن است باعث ایجاد اختلال در زیبایی طرح لبخند شوند، که این امرسبب ایجاد تصویری ناخوشایند از خود شده و تاثیری منفی بر کیفیت زندگی دارد. در دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی این شرایط بالینی را می‌توان ترمیم یا درمان کرد و زیبایی را مجددا به لبخند بازگرداند. روش‌های مختلفی برای این منظور وجود دارد و در شما در این مقاله درباره یکی از این روش‌ها (که از محافظه‌کارانه‌ترین درمان‌های موجود بوده) و کامپوزیت ونیر نام دارد آشنا خواهید شد.
کامپوزیت‌های دندانی چه موادی هستند؟
اولین بار بوون (R Bowen) در سال ۱۹۶۲ ماده ترمیمی پلیمری را ایجاد کرد که با ذرات سیلیکا بعنوان فیلر تقویت شده بود. این ماده کامپوزیت نام گرفت. کامپوزیت ترکیبی از حداقل ۲ ماده مختلف با ویژگی های یکسان یا بهتر نسبت به تک تک اجزای سازنده آن است.
در دو دهه گذشته پیشرفت قابل توجهی در توسعه و کاربرد کامپوزیت‌های رزینی حاصل شده است. قبلا استفاده از کامپوزیت‌ها تنها در ترمیم‌های قدامی توصیه می‌شدند، اما امروزه به عنوان یکی از پرکاربردترین مواد ترمیم مستقیم هم برای دندان‌های قدامی (جلو) و هم خلفی (عقب) استفاده می‌شوند. کامپوزیت‌های رزینی یا به طور ساده کامپوزیت‌ها امروزه جزو بهترین راه‌حل ها برای بازسازی لبخندی زیبا و با دوام مناسب در نظر گرفته می شوند.
کامپوزیت ونیر ها به وسیله رزینی که خاصیت باند یا چسبندگی به بافت دندان دارد، به دندان متصل می شوند. به دلیل این خاصیت باندینگ زمانی که از کامپوزیت‌ها استفاده می شود، نیاز به برداشت بافت دندان به منظور ایجاد گیر نمی‌باشد. کامپوزیت‌ها به خاطر طبیعت محافظه کارانه، باند شدن به بافت دندان و همچنین تامین زیبایی انقلابی در دندانپزشکی ترمیمی پدید آورده اند.
منظور از ونیرهای دندانی چیست؟
ونیرها را می‌توان به عنوان لایه‌ای از مواد همرنگ دندان که به منظور زیبایی و اصلاح طرح لبخند بر روی سطح دندان اعمال میشود توصیف کرد. ونیرها به منظور پوشش تغییر رنگ‌های داخلی و آسیب‌های گسترده یا ناحیه‌ای وارد شده به دندان‌ها بکار می‌روند.
معمولا ونیرها با کاربرد مستقیم و یا غیر مستقیم کامپوزیت‌ها و یا با استفاده از مواد سرامیکی (لمینت دندان) ساخته می‌شوند.
ونیرها به دو صورت ممکن است ساخته شوند:
- ونیر پارسیل
- ونیر کامل یا فول ونیر
بررسی پارسیل ونیرها
ونیرهای پارسیل برای ترمیم آسیب‌های کوچک و یا نواحی تغییر رنگ یافته موضعی به کار می‌روند. فول‌ونیرها برای ترمیم آسیب‌های گسترده یا نواحی تغییر رنگ داخلی که اکثر سطوح دندان را در بر گرفته کاربرد دارند. به عبارت ساده‌تر در ونیر پارسیل هایی مانند کامپوزیت ونیر، تنها قسمتی از دندان با ونیر پوشیده میشود اما در فول ونیر یا ونیر کامل تمام سطح دندان با ونیر پوشیده خواهد شد.
بررسی فول ونیرها
هنگام در نظر گرفتن فول ونیر به عنوان طرح درمان چندین فاکتور مهم مانند سن بیمار، اکلوژن یا نحوه روی هم قرارگیری دندان‌ها، سلامتی بافت‌ها، موقعیت دندان‌ها، همچنین بهداشت دهان و دندان باید مورد ارزیابی قرار گیرند.
در صورت استفاده از فول ونیرها، فراهم آوردن انحناهای فیزیولوژیک مناسب به ویژه در نواحی که ونیرها در تماس با لثه قرار می‌گیرند، جهت اطمینان از سلامت لثه بسیار اهمیت دارد.
فول ونیرها می‌توانند هم با تکنیک مستقیم و هم غیر مستقیم انجام شوند. در تکنیک مستقیم دندانپزشک با استفاده از کامپوزیت‌های زیبایی، ونیرها را بر روی سطح خارجی دندان‌ها شکل می‌دهد، که البته درمانی است زمان بر که به کار زیادی نیاز دارد. در تکنیک غیر مستقیم، از دندان ها قالبگیری شده و کامپوزیت ونیر به صورت غیرمستقیم در لابراتوار ساخته شده و بر روی دندان‌ها چسبانده می‌شوند. در افراد با سنین پایین و یا زمانی که تک دندان تغییر رنگ یافته داریم، تکنیک مستقیم انتخاب ارزشمندی می‌باشد.
چه زمانی استفاده از ونیرهای کامپوزیتی بهترین روش درمانی است؟
از آنجا که کامپوزیت‌ها باند مناسبی به مینا و عاج دندان دارند، زمانی که دندان‌ها به دلایل مختلف مینای خوبی ندارند، گزینه مناسبی جهت درمان‌های زیبایی می‌باشند. و به طور کلی در شرایط زیر استفاده از این نوع ونیرها کاملاً مناسب‌ترین درمان است:
- زمانی که سطح خارجی دندان به دلایل مادرزادی، بیماری ها، سایش ها، عادات ناصحیح و ترمیم های قبلی مینای مناسبی برای باند ندارد
- ترمیم های کامپوزیتی قبلی نامناسب
- تغییر رنگ ترمیم های قبلی
- تغییر رنگ دندانی
همچنین در مواقعی که مینای دندان کاملا سالم بوده و فرد از رنگ دندان خود رضایت دارد، نیاز به پوشانده شدن کامل دندان نیست. در این موارد می توان با ونیر کامپوزیت پارسیل، درمان زیبایی کاملا محافظه کارانه انجام داد.
حتی هنگامی که رنگ دندان ها دلخواه شخص نیست، می توان پس از بلیچینگ یا سفید کردن دندان ها، کامپوزیت ونیر پارسیل را بر روی دندان ها قرار داد.
فاصله بین دندانی
زمانی که فرد دارای دیاستم یا فاصله بین دندان ها است نیز می توان با کمک اتصال مستقیم کامپوزیت دندان این فاصله را بست و ظاهر طرح لبخند فرد را بهتر جلوه داد.
شکستگی‌های وسیع دندانی
دندان‌هایی که دچار شکستگی های وسیع تاج دندان هستند را می‌توان توسط کامپوزیت‌ها ترمیم و ونیر نمود. امروزه با وجود کامپوزیت هایی که از نظر استحکام و زیبایی در حد کاملا قابل قبولی قرار دارند، نیاز به تراش وسیع این دندان ها جهت انجام روکش دندان نبوده و می‌توان آن‌ها را به شکلی کاملا محافظه کارانه و مشابه با فرم و رنگ دندان مشابه بازسازی نمود.
ونیر کامپوزیت چه مزیتی نسبت به لمینت دندان دارد؟
ونیرهای مستقیم کامپوزیتی مزیت‌هایی نسبت به ونیرهای سرامیکی یا همان لمینت‌های دندانی دارند. به عنوان مثال:
- با کامپوزیت‌های مستقیم، می‌توان در یک جلسه ترمیم دندان را کامل کرد (بدون اینکه نیاز به کارهای لابراتواری و هزینه‌های بیشتر آن باشد).
- با وجود این که زمان بیشتری برای قرار دادن ونیرهای کامپوزیتی مستقیم نیاز هست، اما هزینه کامپوزیت ونیر به طور کلی کمتر از هزینه لمینت دندان است.
- از مزیت های دیگر ونیر های کامپوزیت این است که بر خلاف لمینت‌های سرامیکی، هم به عاج دندان و هم ترمیم‌های کامپوزیتی قدیمی باند مناسبی برقرار می‌کنند.
نحوه اتصال ونیرهای کامپوزیتی بر سطح دندان چگونه است؟
ونیرهای از جنس کامپوزیت را می توان به دو طریق بر روی دندان ها شکل داد:
مونوکروماتیک و با استفاده از کامپوزیت یونیورسال
این نوع از کامپوزیت‌ها میزانی از شفافیت را دارا هستند که هم جهت بازسازی لایه‌های عاجی (دنتین یا لایه زیرین مینای دندان) و هم لایه‌های مینایی دندان (سطحی‌ترین لایه) به کار می‌روند. در واقع در صورت استفاده از این نوع کامپوزیت‌ها، لایه‌های مختلف عاجی و مینایی تنها با استفاده از یک رنگ شکل داده می‌شوند.
پلی کروماتیک و با استفاده از کامپوزیت‌های با رنگ‌های مختلف
گاه برای دستیابی به زیبایی بهینه، ونیرهای کامپوزیت مستقیم باید به صورت لایه لایه و با کمک کامپوزیت هایی با رنگ ها و شفافیت های مختلف بر روی دندان ها قرار داده شوند تا ونیرهای پلی کروماتیک مناسب حاصل شود.
رنگ ونیر های کامپوزیتی را چگونه تعیین می کنند؟
انتخاب رنگ و شفافیت ونیر کامپوزیت‌ها بایستی قبل از شروع درمان انجام پذیرفته و در آن نظر و سلیقه فرد لحاظ گردد. به این منظور، انتخاب، زمانی انجام می‌گیرد که دندان مرطوب بوده و هنوز مراحل درمان آغاز نگردیده است. زیرا خشک کردن دندان باعث روشن تر شدن رنگ دندان شده و باعث بروز خطا در تعیین رنگ میشود.
بروساژ دندان‌ها می‌تواند جهت تمیز کردن سطح دندان و از بین بردن لکه‌های رنگی که موجب مزاحمت در انتخاب رنگ صحیح می‌گردند، مفید باشد.
چرا اتصال کامپوزیت ونیرها به دندان ها با کمترین عوارض همراه است؟
حداقل به سه دلیل زیر نصب ونیرهای کامپوزیتی برای دندان‌های ما عوارضی ندارد:
1. حفظ ساختار دندان به حداکثر میزان
اتصال کامپوزیت‌ها در قالب ونیر به دندان، یک اقدام دندانپزشکی یا درمان محافظه کارانه است. به جز در موارد محدود، برای نصب آن‌ها نیازی به تراش دادن دندان‌ها نیست و تنها در صورت نیاز ممکن است میزان بسیار جزئی و اندکی از ضخامت مینای دندان تراشیده شود. (به عنوان مثال زمانی که یک دندان یا قسمتی از آن در خارج از قوس دندانی باشد مقدار جزئی از دندان تراش می‌خورد.)
بنابراین درمان با ونیرهایی از این دست، می‌تواند درمانی کاملا محافظه‌کارانه باشد که به هیچ وجه موجب حساسیت دندان‌ها نمی‌گردد.
2. حفاظت از لثه‌ها و عدم تداخل با فضای لثه‌ای
به طور کلی در هر درمانی که بر روی تاج دندان انجام میشود، اعم از ترمیم‌ها، روکش ها و ونیرهای مختلف، نباید تداخلی با فضای لثه‌ای داشته باشند. تهاجم به فضایی که مختص لثه‌هاست، به مرور زمان موجب تورم، التهاب، تغییر رنگ و تحلیل لثه‌ها شده و در دراز مدت سبب تحلیل استخوان می‌گردد.
ونیر کامپوزیت ها باید با روش صحیح و با کمک گرفتن از محصولاتی خاص، در ناحیه‌ی تماس با بافت لثه‌ای قرار بگیرند. این محصولات شامل نخ‌های زیر لثه‌ای و ماتریس‌های (نوارهای) مخصوص هستند که کمک می‌کنند تا کامپوزیت‌ها حین قرارگیری بر روی دندان وارد فضای لثه‌ای نشوند و موجب التهاب نگردند.
3. انجام پالیش دقیق پس از انجام کار و انجام پالیش‌های دوره‌ای منظم
عامل دیگری که سبب می‌گردد کامپوزیت ونیر ها بدون عارضه و با دوام بیشتر در دهان باقی بمانند، انجام پالیش نهایی و دقیق و همراه با صرف زمان مناسب است. در این حالت سطحی صیقلی در تمام نواحی ونیرهای کامپوزیتی اعم از سطح خارجی، بین دندانی و در تماس با لثه‌ها ایجاد میشود. به این ترتیب تجمع پلاک میکروبی بر روی ونیرها به حداقل رسیده و ونیرها عوارضی مانند التهاب لثه‌ها که عامل اصلی آن پلاک میکروبی است را ایجاد نمی‌کنند.
همچنین با انجام پالیش‌ها به طور دوره‌ای و منظم، ثبات رنگ مناسبی به دست خواهد آمد و عارضه‌ی تغییر رنگ کامپوزیت ونیرها به حداقل میزان کاهش پیدا خواهد کرد.
پالیش نهایی کامپوزیت ونیرها به چه شکل انجام میشود؟
پالیش نهایی ونیر کامپوزیت ها بسیار حائز اهمیت بوده و بر ثبات رنگ ونیرها در طول زمان و همچنین سلامتی لثه‌ها تاثیر مستقیم دارد. پالیش کامپوزیت ونیرها با استفاده از ابزارهای مختلفی صورت می‌پذیرد:
- دیسک‌های قابل انعطاف: معمولا در سری چهارتایی و با ترتیب زبری و نرمی که با کدهای رنگی مشخص شده‌اند برای پرداخت سطح ترمیم کاربرد دارند.
- رابر کپ‌ها یا لاستیک‌های مخروطی شکل: با زبری ها و کدهای رنگی مختلف از دیگر ابزارهای پرداخت سطوح کامپوزیت ونیرها هستند.
- و در نهایت نوار های پرداخت یا (فینیشینگ استریپ): برای شکل دهی انحناها و همچنین پرداخت نواحی بین دندانی استفاده می‌شوند.
مزایای کامپوزیت ونیر ها چیست؟
- قابلیت انجام درمان در یک جلسه
- مفید برای بیماران با سن پایین
- قابل استفاده در نواحی آسیب دیده کوچک
- هزینه پایین‌تر
- برداشتن کمتر نسج دندانی
- عدم نیاز به بیحسی
نکات منفی و معایب ونیر کامپوزیت کدامند؟
- کار کلینیکی طولانی، و نیاز به زمان بیشتر در جلسه ترمیم دارند
- احتمال پریدگی لبه‌های ترمیم به هنگام مصرف خوراکی‌های سخت وجود دارد
- ثبات رنگ کمتری نسبت به ونیرهای سرامیکی دارند
چگونه باید از ونیر کامپوزیت ها مراقبت کنیم؟
- کامپوزیت ونیر ها همانند دندان طبیعی خاصیت رنگ پذیری دارند بنابراین باید مانند دندان ها واقعی تمیز شوند و از مصرف خوراکی های رنگدانه دار با آن‌ها خودداری شود یا مصرفشان کاهش یابد
- به دلیل ادامه یافتن فرآیند پلیمریزاسیون کامپوزیت، تا دست کم 1 روز پس از ترک مطب (بویژه در 48 ساعت اول) باید از مصرف خوراکی ها بخصوص مایعات رنگدانه دار مانند نوشابه ها، چای و قهوه و…. اجتناب کرد.
- قطع یا کاهش مصرف دخانیات توصیه میشود.
- خوردن و جویدن معمولی پس از ترمیم ونیر مشکلی ندارد. اما باید از گاز زدن و جویدن مواد بسیار سفت مانند یخ ، آجیل و دانه‌های بسیار سفت خودداری شود. زیرا ممکن است باعث ساییدگی و حتی شکستگی لبه‌های ترمیم شود.
- در افراد با دندان قروچه، استفاده از نایت گارد هنگام خواب توصیه میشود.
- رعایت بهداشت دندان‌ها با مسواک و نخ دندان، همچنین معاینات منظم دندانپزشکی (حداقل یک بار در سال) برای حفظ سلامت ونیرها و دندان‌ها ضروری می‌باشد.
